Τα φάρμακα που χορηγούνται στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι:
- Αγωνιστές/ Ανταγωνιστές GnRH
Η GnRH είναι μια ορμόνη η οποία παράγεται από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Τα φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούμε στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι ανάλογα της ορμόνης αυτής και σκοπό έχουν να σταματήσουν την αύξηση της ορμόνης LH, η οποία προκαλεί την ωοθυλακιορρηξία. Έτσι μπορούμε να αποτρέψουμε την ανεπιθύμητη ρήξη των ωοθυλακίων και να πετύχουμε την ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών. Τα φάρμακα αυτά είναι δυο κατηγοριών: οι συναγωνιστές (αγωνιστές) της GnRH (με εμπορικές ονομασίες: Arvekap, Suprefact, Daronda κλπ) και οι ανταγωνιστές της GnRH (με εμπορικές ονομασίες: Orgalutran και Cetrotide).
- Υποφυσιακές γοναδοτροπίνες
Είναι τα βασικά φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούμε στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Πρόκειται για ορμόνες οι οποίες μοιάζουν με τις ορμόνες που παράγονται από την υπόφυση, ένα τμήμα του ανθρώπινου εγκεφάλου, και χορηγούνται με σκοπό να παραχθούν πολλά ωοθυλάκια. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να είναι είτε ανασυνδυασμένες γοναδοτροπίνες, δηλαδή φάρμακα τα οποία παράγονται αποκλειστικά στο εργαστήριο (με εμπορικές ονομασίες: Gonal-F, Puregon, Pergoveris κλπ), είτε γοναδοτροπίνες από ούρα γυναικών που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα οι ορμόνες αυτές να βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα (με εμπορικές ονομασίες: Menopur, Merional, Altermon κλπ).
- Χοριακή γοναδοτροπίνη (hCG)
Είναι φάρμακο το οποίο χορηγείται μία φορά μόνο, στο τέλος της θεραπείας και σε συγκεκριμένη ώρα (περίπου 36-38 ώρες πριν την ωοληψία), με σκοπό την ωρίμανση των ωαρίων (εμπορικές ονομασίες: Pregnyl, Ovitrelle, Profasi).
- Προγεστερόνη
Πρόκειται για φάρμακο το οποίο χρησιμοποιείται συνήθως μετά την ωοληψία, με σκοπό να υποστηριχτεί η δεύτερη φάση της εξωσωματικής γονιμοποίησης, η ωχρινική, και να αναπαραχθεί ένα ενδομήτριο το οποίο θα επιτρέψει την εμφύτευση και την ανάπτυξη του εμβρύου. Δίνεται είτε σε μορφή χαπιών (εμπορική ονομασία: utrogestan) είτε σε μορφή κολπικής κρέμας (εμπορική ονομασία: Crinone).
- Άλλα φάρμακα,όπως π.χ. ασπιρίνη, αντιβιοτικά, κορτιζόνη, ηπαρίνη, μπορεί να χορηγηθούν εφόσον κριθούν αναγκαία.
Σκοπός των φαρμάκων
Τα φάρμακα τα χρησιμοποιούμε στην εξωσωματική γονιμοποίηση με τρεις σκοπούς:
• Για να πετύχουμε ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών, δηλαδή να αποτρέψουμε τη ρήξη των ωοθυλακίων πριν από την ημέρα της ωοληψίας.
• Για να μπορέσουμε να παράγουμε πολλά ωοθυλάκια, πολλά ωάρια και κατά συνέπεια πολλά έμβρυα, από τα οποία επιλέγουμε τα καλύτερα για μεταφορά στο εσωτερικό της μήτρας.
• Για να υποστηρίξουμε κατάλληλα το ενδομήτριο ώστε να υποδεχθεί το έμβρυο.
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ
Η εξωσωματική γονιμοποίηση χρησιμοποιείται από το 1978 και η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει ως αποτέλεσμα η μέθοδος αυτή να γίνεται όλο και πιο ασφαλής, καθώς επίσης και πιο απλή για το ζευγάρι.
Παρόλο που γίνεται πολύ μεγάλη συζήτηση όσον αφορά τις επιπλοκές οι οποίες προκύπτουν από αυτά τα φάρμακα, δεν υπάρχουν στατιστικές μελέτες τα τελευταία 25 χρόνια που να τα ενοχοποιούν είτε για καρκίνο του μαστού, είτε των ωοθηκών, είτε για άλλες παρενέργειες.
Ειδικά σε ό,τι αφορά την πιθανότητα εμφάνισης γυναικολογικών καρκίνων εξαιτίας της λήψης ορμονών, αξίζει να αναφερθούν τα αποτελέσματα μελέτης του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των Η.Π.Α. που διήρκεσε 30 χρόνια και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν φαίνεται να υπάρχει ισχυρή σχέση ανάμεσα στις ορμονικές θεραπείες και τους καρκίνους του μαστού, των ωοθηκών και του ενδομητρίου.
Στη διάρκεια των 30 ετών, ανάμεσα στις 9.892 γυναίκες που ακολούθησαν θεραπείες υπογονιμότητας κατεγράφησαν 749 περιπτώσεις καρκίνου του μαστού, 119 του ενδομητρίου και 85 των ωοθηκών. Συνολικά δεν παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος προσβολής από καρκίνο σε σχέση με γυναίκες που δεν ακολουθούσαν θεραπείες υπογονιμότητας, με εξαίρεση όσες γυναίκες έλαβαν κλομιφαίνη για πάνω από 12 κύκλους. Σε αυτή την ομάδα σημειώθηκε σημαντική αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού.
Μόνο στο 10% του δείγματος χρησιμοποιήθηκαν γοναδοτροπίνες, συνήθως σε συνδυασμό με κλομιφαίνη. Σε αυτή την ομάδα δεν παρατηρήθηκε αύξηση της πιθανότητας προσβολής από καρκίνο του μαστού, παρά μόνο σε όσες γυναίκες παρέμειναν άτεκνες. Οι ερευνητές, όμως, εκτιμούν ότι είναι η υπογονιμότητα ο παράγοντας που αυξάνει το ρίσκο και όχι η χρήση φαρμάκων.
Επίσης, τα φάρμακα αυτά δεν μειώνουν τις εφεδρείες των ωοθηκών σε ωοθυλάκια. Κάθε μήνα, μόλις τελειώσει η έμμηνος ρύση, πολλά είναι τα ωοθυλάκια τα οποία ξεκινούν να αναπτύσσονται. Ωστόσο, μόνο ένα προχωρά και όλα τα άλλα καταστρέφονται. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, κάθε γυναίκα έχει περίπου 300.000 με 400.000 ωοθυλάκια, από τα οποία όμως, μόνο 400 θα φτάσουν τελικά σε φάση ωορρηξίας κατά την αναπαραγωγική περίοδο μιας γυναίκας. Με τα φάρμακα που χορηγούνται κατά τη διάρκεια της εξωσωματικής, ουσιαστικά εμποδίζουμε τη φυσική καταστροφή των ωοθυλακίων που ξεκινούν να αναπτύσσονται τις πρώτες ημέρες του συγκεκριμένου κύκλου, τα βοηθούμε να μεγαλώσουν και να ωριμάσουν ελεγχόμενα και, φυσικά, εμποδίζουμε την ωορρηξία ώστε να μπορέσουμε να τα συλλέξουμε κατά την ωοληψία.
Πιθανές παρενέργειες, που έχουν παρατηρηθεί από τα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι απλές παρενέργειες όπως εξάψεις, εφιδρώσεις, πονοκέφαλοι. Η μόνη ουσιαστικά σοβαρή παρενέργεια από την εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η υπερδιέγερση των ωοθηκών.
